Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przygotował informację dla rodziców, których dzieci uczęszczają do prywatnych żłobków, które zostały zamknięte w związku z ogłoszonym stanem zagrożenia epidemicznego lub stanem epidemii:
Niewątpliwie sytuacja związana z ogłoszonym stanem zagrożenia epidemicznego lub stanem epidemii jest nadzwyczajna. Nie ma w tym ani winy przedsiębiorców, ani rodziców, Strony umowy (zarówno rodzice jak i właściciele placówek), nie mogły takich okoliczności przewidzieć, kształtując treść zawieranych umów. W związku z powyższym, z uwagi na sytuację, należy sięgnąć do uregulowań kodeksu cywilnego i przyjąć, że mogło dojść do nadzwyczajnej zmiany okoliczności (tzw. klauzula rebus sic stantibus zawarta w art. 3571 § 1 k.c.) lub do częściowej następczej niemożliwości świadczenia (art. 495 § 2 k.c.). Pierwsza z tych instytucji przewiduje możliwość oznaczenia nowego sposobu wykonania zobowiązania, wysokości świadczenia lub nawet rozwiązania umowy. Druga wiąże się z obowiązkiem zwrotu, zgodnie z przepisami o bezpodstawnym wzbogaceniu, uiszczonej opłaty za czas niemożliwości świadczenia usługi oraz z niemożnością żądania opłat za kolejne okresy, w których świadczenie nie jest wykonywane. Powyższe kwestie cywilnoprawne są domeną sądów powszechnych i ostatecznie, jeśli strony nie dojdą do porozumienia, oceni je sąd.
W ocenie Prezesa UOKiK strony umowy powinny starać się porozumieć w jaki sposób rozliczać koszty czesnego, uwzględniając, że z jednej strony de facto opiekę nad dziećmi w tym czasie sprawują rodzice, z drugiej że placówka musi być bez przerwy utrzymywana, żeby po okresie epidemii dzieci mogły do niej wrócić. Należy jednak pamiętać, że ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej spoczywa przede wszystkim na przedsiębiorcy i nie powinien on podejmować prób, w wyniku zaistnienia sytuacji nadzwyczajnej, obciążenia nim wyłącznie albo prawie wyłącznie konsumenta. W podobnie trudnej sytuacji znalazły się również inne instytucje, np. kulturalne, które muszą się utrzymać bez wpływu środków od konsumentów.
W mojej ocenie niedopuszczalne jest pobieranie czesnego w pełnej wysokości za czas, kiedy dzieci w ogóle nie przebywają w placówce. Niewątpliwie nie powinny być pobierane opłaty za wyżywienie oraz za zajęcia dodatkowe. Nie wydaje się również sprawiedliwą, choć każdy przypadek należy oceniać indywidualnie, symboliczna obniżka czesnego. Należy pamiętać, że co do zasady konsument powinien ponosić opłaty odpowiadające wyłącznie wysokości uzasadnionych kosztów ponoszonych przez placówkę, niezbędnych do zapewnienia ciągłości jej funkcjonowania (np. opłaty za wykorzystywany lokal, wynagrodzenie pracowników itp.)
Podstawę do podjęcia negocjacji powinna stanowić analiza treści umowy, jaka wiąże konsumenta i placówkę aby sprawdzić między innymi, co wchodzi w skład czesnego. Punktem wyjścia powinno być również przedstawienie przez właściciela placówki rzeczywistych kosztów, jakie ponosi mimo nieobecności w niej dzieci, a których poniesienie skutkowałoby dla przedsiębiorcy rażącą stratą, Należy bowiem mieć na uwadze, że jedynym świadczeniem jakie obecnie wykonuje większość z tych placówek jest podtrzymanie możliwości przyjęcia dzieci do placówki jak tylko ograniczenia wprowadzone z uwagi na pandemię zostaną uchylone.
W przypadku braku dojścia do porozumienia każda ze stron ma prawo odstąpienia od umowy.
UOKiK stoi na stanowisku, że obie strony kontraktu powinny starać się wypracować rozwiązania dostosowane do trudnej dla wszystkich sytuacji. W razie potrzeby, skorzystać z mediacji. W przypadku ewentualnych sporów z prywatną placówką, konsumenci mogą skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej, np. rzeczników konsumentów. W przypadku pojawienia się sporu ostatecznie o racji strony będzie rozstrzygał sąd.